Ἡ Ἁγία Ἰουλίττα ἡ ἐκ Καισαρείας
«Γυναῖκα ἀνδρείαν τίς εὐρήσει;» έρωτᾶ ἐναγώνια ὁ Σοφός Σολομών. (Παροιμ. 31,10). Καί ὅμως! Στήν πορεία μας ἀνάμεσα στούς πλούσιους λειμῶνες τῆς πατερικῆς σοφίας συναντήσαμε τήν ἀνδρεία γυναίκα. Καί αὐτή εἶναι ἡ Ἁγία Μάρτυς Ἰουλίττα, ἡ ὁποία ἐζησε στήν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ (284-305μ.Χ) καί ἡ ὁποία καθαγίασε μέ τό μαρτύριο της, (303μ.Χ) τήν γῆ τῆς Καππαδοκίας.
Ὁ Φωστήρας τῆς Καισαρείας, ὀ Μέγας Βασίλειος (329-379μ.Χ) ἀφιέρωσε ἐγκωμιαστικό λόγο στή Μάρτυρα τῆς πατρίδας του, τήν Ἁγία Ἰουλίττα, τόν ὁποῖο συνέθεσε μέ βάση τις ἀφηγήσεις τῶν πιστῶν ἐκείνων, πού εἶχαν ίδεῖ μέ τά μάτια τους τό ἡρωϊκό της τέλος. Καί ὀ ἰδιος ἀλλωστε, ἀπό μικρός εἶχε ἀκούσει διηγήσεις γιά τά κατορθώματα καί τίς θυσίες τῶν μαρτύρων ἀπό τήν μάμμη του Μακρίνα, δεδομένου ὀτι ὁ μεγάλος διωγμός τοῦ Διοκλητιανοῦ εἶχε σταματήσει σχεδόν 20 χρόνια πρίν τή γέννηση τοῦ Ἱεροῦ Πατρός.
Ἔκπληκτος, ὁ Ἰερός Καππαδόκης πατέρας, ἐμπρός στήν ἀνδρεία τῆς Μάρτυρος ἀναρωτιέται ἄν πρέπει «ἠ μακαριώτατη γυναικῶν Μάρτυς Ἰουλίττα νά ὀνομάζεται γυναίκα, αὐτή ἡ ὁποία μέ τό μεγάλο φρόνημα τῆς ψυχῆς της ἀναδείχθηκε, μέσα στούς πειρασμούς γενναιότερη ἀπό τή φύση της». Βεβαίως, ὅπως ὀ ἴδιος μᾶς πληροφορεῖ, ἡ Ἁγία Ἰουλίττα ἦταν γυναίκα χήρα, πλουσία καί χριστιανή. Ξεχώριζε, μάλιστα, μέσα στήν πόλη τῆς Καισάρειας τόσο γιά τήν καλοσύνη ὅσο καί γιά τήν ἐνάρετη χριστιανική βιοτή της.
Ὡς ἐνάρετη, λοιπόν χριστιανή σήκωσε ἀγόγγυστα τό βαρύ σταυρό τῆς χηρείας. Στήν δύσκολη ἐκείνη θέση στάθηκε στό ὕψος της καί ἔγινε ὑπόδειγμα σωφροσύνης. Ἀπό τόν γάμο της δέν ἀπέκτησε παιδιά ἀλλά, μετά τόν πρόωρο θάνατο τοῦ συζύγου της, ἔμεινε κάτοχος κολοσσιαῖας περιουσίας, κινητῆς και ἀκίνητης. Ὅμως ἀπ’ὅλα τά ἀμέτρητα πλούτη εἶχε πλοῦτο ἀτίμητο στήν ψυχή της, τόν «πολύτιμον μαργαρίτην» (Ματθ. ιγ’ 46) πού τήν προσανατόλιζε στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ἐτσι, διέθετε τον πλοῦτο της, χωρίς ἐπίδειξη, γιά τήν ἀνακούφιση τῆς κοινωνικῆς δυστυχίας καί γιά τήν ὑποστήριξη ὅλων τῶν ἐκκλησιαστικῶν καί φιλανθρωπικῶν ἔργων. Τό ἀρχοντικό της ἦταν πάντοτε ἀνοικτό γιά τίς χῆρες καί τά ὀρφανά, ὅπου παρεῖχε πλούσια ἀγαθά, μά πάνω ἀπ’ὅλα πλούσια ἀγάπη. Ἐπίσης ὅλα τά εἰσοδήματα πού εἰσέπραττε ἀπό τά ἀπέραντα κτήματά της, τ’ αφιέρωνε γιά τίς ἀνάγκες τῶν πτωχῶν. Ἀκόμη, μέ τήν εὐγένεια πού τήν διέκρινε συμπεριφερόταν πρός τούς ἀναρίθμητους δούλους της ὄχι σάν κυρίαρχος, ἀλλά σάν φιλόστοργη μητέρα πρός τά παιδιά της.
Ἀλλ’ὁ καλός Θεός ἐπέτρεψε ἡ φιλόπτωχη καί φιλάνθρωπη αὐτή γυναίκα νά δοκιμασθεῖ σκληρά, μέσα σέ δυνατό καμίνι, ὥστε νά λάμψει σάν καθαρό χρυσάφι. Γνωρίζουμε, ἄλλωστε, ὅτι ἠ ζωή τῶν ἁγίων εἶναι γεμάτη πειρασμούς καί δοκιμασίες. Κανείς δέν κέρδισε τήν αἰώνια ζωή μέ ἄνεση. Ἄς τήν ἀκολουθήσουμε λοιπόν στήν μαρτυρική πορεία της ἔχοντας διαρκῶς χειραγωγό μας, τόν Μέγα Βασίλειο.
Ἑκεῖνο τόν καιρό ζοῦσε στήν Καισάρεια κάποιος εἰδωλολάτρης ἄρχοντας, ἄνθρωπος πλεονέκτης, «ἅρπαγας και βίαιος» ὁ ὁποίος μέ ἁρπαγές καί λεηλασίες εἶχε συγκεντρώσει πολύ πλοῦτο στά χέρια του. Αὐτός, θεωρώντας τήν χήρα Ἰουλίττα ἀπροστάτευτη, ἐπεχείρησε νά σφετερισθεῖ καί τήν δική της περιουσία. Δέν δίσταζε λοιπόν νά καταπατεῖ πότε τό ἕνα καί πότε τό ἄλλο κτῆμα της καί νά ἀφαιρεῖ ἀπό αὐτήν τούς δούλους καί τά ζῶα της.
Ἡ Ἀγία Ἰουλίττα, θέλοντας νά θέσει φραγμό στήν ἁρπακτικότητα τοῦ ἀνδρός, κοινοποίησε τήν ἀδικία πού γινόταν εἰς βάρος της. Ἐκεῖνος ὅμως ἐπιδιώκοντας νά καρπωθεῖ μέ ἀσφάλεια ὅλα τά ὑπάρχοντά της κατέφυγε στό δικαστήριο, στηριζόμενος βεβαίως σέ ψευδομάρτυρες καί δωροδοκίες δικαστῶν. Ὅταν ἐφθασε ἡ δικάσιμος ἠμέρα ἡ ἀρχόντισσα Ἰουλίττα παρουσιάσθηκε στό δικαστήριο χωρίς συνηγόρους καί μάρτυρες. Τί εἶχε ἄλλωστε νά φοβηθεῖ; Βρισκόταν κάτω ἀπό τήν πανίσχυρη προστασία τοῦ Θεοῦ. Ἐξάλλου, ἐκείνη θά ὑπερασπιζόταν τήν ἀλήθεια καί θά διεκδικοῦσε ὅ,τι τῆς ἀνῆκε.
Πράγματι στήν κατάθεσή της, ἐξέθεσε μέ ἀκρίβεια ὅλη τήν ὑπόθεση, πρᾶγμα πού ἐπιβεβαίωνε τήν κυριότητα της. Καί ἐνῶ ὅλα συνέβαλαν στήν αἵσια ἔκβαση τῆς ὑπόθεσεως, ὁ ἀδικος ἀντίδικός της ἐπενέβη καί εἶπε, ὅτι δέν μπορεῖ νά διεξαχθεῖ ή δίκη. Ἰσχυρίστηκε, μάλιστα πώς σύμφωνα μέ τό διάταγμα τῆς 24ης Φεβρουαρίου 303 τοῦ Διοκλητιανοῦ, δέν ἐπιτρέπεται νά παίρνουν μέρος στά δημόσια πράγματα ἐκεῖνοι πού δέν λατρεύουν τούς Θεούς τῶν αὐτοκρατόρων καί δέν ἀρνοῦνται τήν πίστη τους στό Χριστό.
Ἡ εἰσήγηση αὐτή φάνηκε σωστή καί ἀμέσως ὁ δικαστής διέταξε να φέρουν λιβάνι καί φωτιά προτρέποντας στήν Ἁγία: «Ἄν θέλεις νά ἀπολαύσεις τήν προστασία τῶν νόμων, θυσίασε στούς Θεούς. Διαφορετικά, θά χάσεις ὄχι μόνο τήν περιουσία ἀλλά καί τήν ζωή σου». Κρίσιμη πράγματι ἡ στιγμή. Φοβερό τό δίλημμα. Ἀπό τό ἕνα μέρος τά ὐπάρχοντα καί ἡ ἐπίγεια ζωή καί ἀπό τό ἀλλο ἡ οὐράνια ζωή καί τά αἰώνια, γλυκύτατα ἀγαθά.
Τί λοιπόν ἔγινε ἔπειτα; Ἄραγε σαγηνεύθηκε ἀπό τον πλοῦτο ἠ δειλίασε ἀπό τά προκείμενα βάσανα; ἐρωτᾶ ὁ Μ. Βασίλειος. Ὄχι βεβαίως, ἀπαντά ὁ ἰδιος μέ θαυμασμό. Ἡ εὐσεβής Ἰουλίττα, πιστεύοντας ὅτι «οὐκ ἄξια τά παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρός τήν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφθῆναι εἰς ἠμᾶς» (Ρωμ. η’ 18), δέν δίστασε οὔτε στιγμή καί ἀναφώνησε ἀποφασιστικά : «Ἄς χαθεῖ ἡ περιουσία μου καί τά χρἡματά μου ἄς ἐξαφανισθοῦν. Μακάρι νά μή μοῦ μείνει οὔτε τό σῶμα, μπροστά στόν κίνδυνο νά ἀσεβήσω στόν Δημιουργό μου».
Ὅσο, μάλιστα, ἔβλεπε τόν δικαστή νά ἀγριεύει ἐναντίον της τόσο ἐκείνη περισσότερο εὐχαριστοῦσε τόν Θεό. Διότι, ὅπως ὁ Μ. Βασίλειος τονίζει, «ἐνῶ ἦταν ἀντίδικος γιά γήϊνα ἀγαθά, ἀποδείχθηκε νά διεκδικεῖ τά οὐράνια ἀγαθά. Ἔχανε τά κτήματά της γιά νά ἀποκτήσει τόν Παράδεισο. Ἔχανε τήν προσωρινή ζωή διά νά λάβη μαζί μέ ὅλους τούς ἀγίους τά ἀγαθά τῆς μακαρίας ἐλπίδος, εὐρισκομένη εἰς τήν χαράν τῆς βασιλείας».
Ὁ δικαστής, ὡστόσο, ἐπέμενε νά τήν προτρέπει νά λυπηθεῖ τή ζωή της καί νά προσφέρει λίγο μόνο θυμίαμα στό βωμό, προκειμένου ν’ ἀποφύγει τόν θάνατο. Ἀλλά ἡ ἀνδρεία Ἰουλίττα δέν λυπήθηκε οὕτε τά ὐπάρχοντά της, μά οὕτε τή ζωή της. Προτίμησε τήν ἀγάπη τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ ἀπό τά χρήματα, τούς ἀγρούς καί ἀκομη ἀπό τήν ἴδια τή ζωή της. Θεώρησε «τά πάντα σκύβαλα, ἵνα Χριστόν κερδίση καί εὑρεθῆ ἐν αὐτῶ» (Φιλιπ. γ’ 8). Ἔδωσε ἀξία ὄχι στά παρόντα, τά πρόσκαιρα καί φευγαλέα ἀλλά εἰς τά μέλλοντα, τά αιώνια καί οὐράνια. Ἀποκρίθηκε λοιπόν στό δικαστή: «Ἔχεις, βεβαίως, τήν δύναμη νά μοῦ στερήσεις τά πολιτικά δικαιώματά μου καθώς καί τήν περιουσία μου. Δέν θά μοῦ στερήσεις ὅμως ποτέ τήν πίστι μου καί τήν ἀγάπη μου στό Χριστό». Ἐκεῖνος ὅμως τῆς πρότεινε πολλές φορές ἀκόμη νά ἁρνηθεῖ τόν Θεό, ἀλλ’ ἡ μακαρία Ἰουλίττα κάθε φορά ὁμολογούσε θαρρετά: ὅτι εἶναι δούλη τοῦ Χριστοῦ.
Μπροστά στήν αὐτοθυσία, τήν πίστι καί τόν ἡρωισμό αὐτῆς τῆς ἀνδρείας γυναίκας ὁ δικαστής ἔμεινε κατάπληκτος. Παρ’ ὅλα αὐτά, ἐξέδωσε τήν ἀπόφαση ἡ περιουσία της νά δημευθεῖ καί ἡ ἴδια νά τιμωρηθεῖ στόν διά πυρός θάνατο. Ἡ Ἁγία Ἰουλίττα ἀναδείχθηκε καί πάλι γενναιότερη ἀπό τή φύση της. Μέ θάρρος βάδιζε τόν δρόμο πού ὁδηγούσε στόν τόπο, ὅπου εἶχε ἑτοιμασθεῖ ἡ φωτιά. Δεν βάδιζε ἁπλώς πρός τόν θάνατο, ἀλλά ἔτρεχε κυριολεκτικά πρός τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, μέ ἔκδηλη τή χαρά στό πρόσωπό της.
Καί δέν ἦταν μόνο αὐτό. Παρηγοροῦσε τούς χριστιανούς καί τούς πτωχούς, οἱ ὁποίοι τήν συνώδευαν κλαίγοντες καί τούς προέτρεπε νά μένουν στήν πίστι τοῦ Χριστοῦ. Προέτρεπε, ἐπίσης, τίς παρευρισκόμενες γυναῖκες, πού θρηνοῦσαν, νά μή δειλιάσουν ἐμπρός στούς κόπους τῆς εὐσεβείας, ἀλλά νά δείξουν ἀνδρεία καί παρρησία. Διότι ἔλεγε: «εἴμεθα ἀπό τό ἴδιον φύραμα μέ τούς ἄνδρας… Ἀπό τόν Κτίστην ἡ γυναίκα ἔγινε ἔτσι, ὥστε ἐξ’ ἴσου μέ τον ἄνδρα νά δέχεται τήν ἀρετήν. Διότι διά τήν κατασκευήν τῆς γυναικός δέν ἑλήφθη μόνον ἡ σάρκα, ἀλλά καί «ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων» (Γεν. 2.23) ».
Ἀφοῦ εἶπε αὐτά, χωρίς κανένα δισταγμό ρίφθηκε μόνη της στή φωτιά. Ἡ Ἁγία ψυχή της φτερούγισε στά Οὐράνια Σκηνώματα. Πέρασε ἀπό τήν ἀδικία καί ἀσπλαχνία τῶν ἀνθρώπων, στήν δικαιοσύνη καί ἀγάπη τοῦ Οὐρανίου Πατρός. Συγκαταριθμήθηκε δε στήν ἔνδοξη χορεία τῶν χιλίων και πλέον Καππαδόκων Ἁγίων, οἱ ὁποίοι μαρτύρησαν κατά τήν περίοδο τῶν σκληρῶν διωγμῶν τῶν πρώτων αἰώνων.
Συνέβη τότε τό ἐξῆς θαυμαστό γεγονός: Κατά θεία βούληση, ἡ φωτιά περιέβαλε, σάν φωτεινός θάλαμος, τό τίμιο σῶμα τῆς μάρτυρος καί τό ἄφησε ἀκέραιο καί ἀνέπαφο, τό ὁποῖο ἐνταφιάσθηκε εὐλαβικά ἀπό τούς Χριστιανούς. Ἀργότερα, τό Ἱερό λείψανο ἐναποτέθηκε στά προπύλαια ἑνός ὠραιοτάτου Ναοῦ τῆς Καισάρειας, προκειμένου νά ἁγιάζει τόν τόπο καί τούς εἰσερχομένους εἰς αὐτόν. Ἀξίζει νά σημειώσουμε, ὅτι ἀπό τόν ἄμβωνα αὐτοῦ τοῦ Ναοῦ, τό ἔτος 373 μ.Χ. δηλαδή ἑβδομήντα χρόνια μετά τήν μαρτυρική τελείωση τῆς Ἁγίας Ἰουλίττας καί τήν ἡμέρα τῆς ἑορταστικῆς μνήμης της (30ἠ Ιουλίου), ὁ Μ. Βασίλειος ἐξεφώνησε τόν πανηγυρικό πρός τιμήν της, ἀπό τον ὁποῖο ἀντλήσαμε ὅλα τά βιογραφικά στοιχεῖα, πού καταγράψαμε.
Ἐπίσης, ἠ γῆ ἡ ὁποία εὐλογήθηκε ἀπό τό Ἱερό λείψανο τῆς μάρτυρος ἀνέβλυσε ἀπό τά σπλάγχνα της ἀγίασμα. Ὁ Μ. Βασίλειος προσθέτει ὅτι: «ἡ Μάρτυς λαβοῦσα τήν θέσιν μητέρας τρέφει τρόπον τινά μέ τό κοινόν γάλα τούς κατοίκους τῆς πόλεως. Αὐτό εἶναι φυλακτήριον εἰς τούς ὑγιεῖς, παρηγοριά εἰς τούς ἁρρώστους καί χορηγία τέρψεως εἰς αὐτούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦν μέ σωφροσύνη».
Τά Ἱερά Λείψανα τῆς Μάρτυρος ἔγιναν γιά ὅλη τήν Καππαδοκία πηγή θεῖας παρηγορίας. Εἶναι δε εὐνόητο ὅτι ἀπήλαυσαν μεγάλων τιμῶν ἀπό τόν εὐσεβῆ λαό τῆς Καισάρειας, μά καί ὅλης τῆς Καππαδοκίας. Τμήματα, ὡστόσο τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου διαμοιράσθηκαν σέ διάφορα χριστιανικά κέντρα, ὅπως τά Ἱεροσόλυμα καί συγκεκριμένα στόν Ι. Ναό τῆς Μονῆς «Παναγίας τῆς Μεγάλης». Ἑκεῖ φυλασσόταν τό χέρι τῆς Μάρτυρος. Διασώθηκε, μάλιστα, «Μαρτυρικόν» γράμμα τοῦ Ἱεροσολύμων Νεκταρίου (1661-1669 μ.Χ.), τό ὁποῖο ἐπιβεβαιώνει τήν αὐθεντικότητα τοῦ τμήματος αὐτού τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου.
Τό μήνυμα λοιπόν πού μᾶς βροντοφωνάζει μέ τόν βίο καί τό μαρτύριό της ἡ Ἁγία Ἰουλίττα εἶναι :
Ἄνδρες και γυναῖκες, χωρίς καμμίαν δικαιολογία, κρατήσατε τήν εὐσέβειαν.
Ἡ μνήμη τῆς Ἁγίας Ἰουλίττας τιμᾶται την 30η Ἰουλίου.
Βιβλιογραφία:
1. Μ. Βασιλείου Ἔργα: Ε.Π.Ε. Τόμος 7ος, Πατερικαί ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς» Θεσ/νικη 1973 «Ὁμιλία εἰς την Μάρτυρα Ἰουλίτταν», σελ. 202-237
2. Βίκτωρος Ματθαίου: Ὁ Μέγας Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Τόμος Ζ’, Μήν. Ἰούλιος, Ἔκδόσις Γ’, 1970, σελ. 594-596
3. π. Βασιλείου Ρούσσου Α.Α.: Ἠρωες τοῦ Χριστινισμοῦ Ἰούλιος, Ἀθῆναι, Καθολική Ἔκδοσις 1940, σελ. 219-221
4. Α. Μαρτίνου: Θρησκευτική και Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια Τόμος 6ος Ἀθῆναι 1965, στηλ. 959-960.
5. Ἐπισκόπου Σοφανιοῦ Patruntel: ΜΑΡΤΥΡΕς-ΜΑΡΤΥΡΙΟ και –ΜΑΡΤΥΡΙΑ κατά τον ΜΕΓΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ. Ἐκδόσεις «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσ/νικη 2005
6. Εὐστρατιάδου Σωφρονίου, Μητροπολίτου πρ. Λεοντοπόλεως: «Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Ἔκδόσιν τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
7. Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου: «Συναξαριστής τῶν Δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ» τόμος Β’, Ἀθῆναι 1868
