«Ὁ Ἕλληνας Ἅγιος ποὺ ἑνώνει Ρώσους, Οὐκρανοὺς καὶ Ἕλληνες στὴν καρδιὰ τοῦ πολέμου»
Ἅγιος Στέφανος ὁ Ὁμολογητής
Ἀρχιεπίσκοπος Σουρὸζ (Κριμαίας)
Ἑορτάζεται στὶς 15 Δεκεμβρίου
Ὁ Ἅγιος Στέφανος ὁ Ὁμολογητὴς γεννήθηκε στὴν Καππαδοκία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἐντὸς τῶν ὁρίων τῆς Ρωμαϊκῆς (Βυζαντινῆς) Αὐτοκρατορίας. Ἡ καταγωγή του ἀπὸ μιὰ ἑλληνόφωνη περιοχή, ἀληθινὴ κοιτίδα μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὑπῆρξε ἀφορμὴ νὰ ἐγκολπωθεῖ τὴν παράδοση τῆς Ρωμηοσύνης - της χριστιανικῆς ἑλληνικῆς οἰκουμένης ποὺ συνέδεε πνευματικὰ τοὺς λαοὺς τῆς Ἀνατολῆς.
Ἐκπαιδεύτηκε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ μετὰ τὴν κουρά του ὡς μοναχὸς ἀποσύρθηκε στὴν ἔρημο, ὅπου ἔζησε ἐπὶ τριάντα ἔτη σὲ ἀσκητικοὺς ἀγῶνες. Ὁ Πατριάρχης Γερμανὸς Α΄ Κωνσταντινουπόλεως, ἐντυπωσιασμένος ἀπὸ τὴν ταπείνωση καὶ τὸν ἐνάρετο βίο του, τὸν χειροτόνησε ἐπίσκοπο τῆς πόλης Σουρὸζ (Σουγδαία), στὴ σημερινὴ πόλη Sudak της Κριμαίας.
Σὲ διάστημα μόλις πέντε ἐτῶν, ἡ ποιμαντικὴ διακονία τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καρποφόρησε τόσο πλούσια, ὥστε δὲν ἀπέμεινε αἱρετικὸς ἢ ἀβάπτιστος εἰδωλολάτρης στὴ Σουρὸζ καὶ τὰ περίχωρά της. Ὁ ρωμηὸς ἐπίσκοπος ἔγινε πνευματικὸς πατέρας ἑνὸς λαοῦ ποὺ ἔμελλε νὰ ἀποτελέσει γέφυρα μεταξὺ Ἑλλήνων, Ρώσων καὶ ἄλλων ὀρθοδόξων ἐθνῶν.
Ὁ Ἅγιος Στέφανος ἀντιτάχθηκε γενναῖα στὴν εἰκονομαχία τοῦ αὐτοκράτορα Λέοντος Γ΄ του Ἰσαύρου (716-741). Ἀρνήθηκε νὰ ὑπακούσει στὶς διαταγὲς γιὰ ἀφαίρεση τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἀπὸ τοὺς ναούς, καὶ γι' αὐτὸ ὁδηγήθηκε δέσμιος στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου φυλακίστηκε καὶ βασανίστηκε. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ αὐτοκράτορα, ἀπελευθερώθηκε καὶ ἤδη προχωρημένος στὰ χρόνια, ἐπέστρεψε στὸ ποίμνιό του στὴ Σουρόζ, ὅπου καὶ ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ.
Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι στὶς ἀρχὲς τοῦ 9ου αἰῶνα, ὁ Ρῶσος ἡγεμόνας Βραβλὶν (Bravlin), κατὰ τὴ διάρκεια ἐκστρατείας στὴν Κριμαία, ἐπηρεάστηκε ἀπὸ θαύματα ποὺ συνέβησαν στὴν κρύπτη τοῦ Ἁγίου καὶ δέχθηκε τὸ βάπτισμα. Ὁ Ἅγιος Στέφανος, ἀκόμη καὶ μετὰ τὴν κοίμησή του, συνέχιζε νὰ ἑνώνει λαοὺς ὑπὸ τὴ σκέπη τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ὁ Χριστὸς ἑνώνει τοὺς ἀνθρώπους
Ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Στεφάνου μᾶς ὑπενθυμίζει μιὰ θεμελιώδη ἀλήθεια: ὁ Χριστὸς ἑνώνει καὶ δὲν χωρίζει τοὺς ἀνθρώπους. Ἀκόμη καὶ ὅταν πόλεμος ξεσπᾶ μεταξὺ ὀρθοδόξων ἀδελφῶν ̶ ὅπως σήμερα μεταξὺ Ρώσων καὶ Οὐκρανῶν ̶ κατὰ βάθος ὑπάρχει μία κοινὴ ρίζα, ἡ ρίζα τῆς πίστης στὸν ἀναστημένο Κύριο, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ξεριζωθεῖ.
Ἡ σημερινὴ τραγωδία ποὺ βιώνει ὁ ὀρθόδοξος λαὸς τοῦ Κυρίου στὶς ἐμπόλεμες περιοχές της Μαριούπολης, τῆς Χερσώνας καὶ τῆς Κριμαίας μᾶς θλίβει βαθύτατα. Ὡστόσο, ἡ κοινὴ ὀρθόδοξη κληρονομιὰ παραμένει ζωντανή, ὑπεράνω συνόρων καὶ γεωπολιτικῶν διενέξεων. Οἱ ναοί, τὰ μοναστήρια καὶ ἡ λατρεία διατηροῦν τὴ μνήμη τῆς ἑνότητας ποὺ χαρίζει τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.
Σκέψεις ἑνὸς ἐξωτερικοῦ παρατηρητῆ
Ὡς ἐξωτερικὸς παρατηρητής, δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀγνοήσει ὅτι ὁ πόλεμος αὐτὸς ἐντάσσεται σὲ ἕνα εὐρύτερο γεωπολιτικὸ πλαίσιο, τοὺς κανόνες τοῦ ὁποίου θὰ ἀναλύσει ὁ ἱστορικὸς τοῦ μέλλοντος. Αὐτὸ ποὺ κυρίως γίνεται ἀντιληπτό εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι μέρος τοῦ δυτικοῦ πολιτικοῦ κόσμου ̶ καὶ ἰδιαίτερα ὁρισμένες ἐλίτ ̶ δίνει τὴν ἐντύπωση πὼς ἐπιθυμεῖ τὴ συνέχιση τῆς σύγκρουσης μεταξὺ ὀρθοδόξων, παρὰ τὴν κατάπαυσή της.
Ὁ Πρόεδρος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν φαίνεται, τελικά, νὰ εἶναι ἴσως ὁ μόνος ἡγέτης ποὺ ἐπιδιώκει ἐνεργὰ τὸν τερματισμὸ τοῦ πολέμου, περισσότερο ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὴ Ρωσία ἢ τὴ δυτικὴ Εὐρώπη, ποὺ δίνει τὴν ἐντύπωση ὅτι ἐπιθυμεῖ τὴ διατήρηση τῆς σύγκρουσης. Οἱ λόγοι αὐτῆς τῆς στάσης παραμένουν ἀδιευκρίνιστοι γιὰ τὸν ἁπλὸ πολίτη· μόνον ἐκεῖνοι ποὺ τὴν ξεκίνησαν τοὺς γνωρίζουν καὶ ὁ ἱστορικός του μέλλοντος εἶναι αὐτὸς ποὺ θὰ τοὺς φέρει στὸ φῶς καὶ θὰ τοὺς καταγράψει.
Δὲν εἴμαστε ἐμεῖς ἁρμόδιοι νὰ κρίνουμε αὐτὲς τὶς πολύπλοκες γεωπολιτικὲς ἀλληλεπιδράσεις. Αὐτὸ ὅμως ποὺ μποροῦμε καὶ ὀφείλουμε νὰ κάνουμε εἶναι νὰ στρέψουμε τὸ βλέμμα μας σὲ αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ἔχει σημασία γιὰ ἐμᾶς: τὸν ἑλληνισμὸ ποὺ ἐπιβιώνει σὲ αὐτὲς τὶς περιοχὲς ἐδῶ καὶ χιλιετίες.
Ὁ ζωντανὸς Ἑλληνισμὸς τῆς Ἀζοφικῆς
Αὐτὸ ποὺ εἶναι σημαντικὸ γιὰ ἐμᾶς εἶναι νὰ ἀναγνωρίσουμε τὸν ἑλληνισμὸ ποὺ ὑπάρχει σὲ αὐτὲς τὶς περιοχὲς ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ἕνας ἑλληνισμὸς ζωντανός, ποὺ διατηρεῖ συνείδηση τῆς ρωμηοσύνης του, ποὺ ἔχει ἐπίγνωση τῆς ἑλληνικῆς του ταυτότητας καὶ κάνει τὰ πάντα προκειμένου νὰ τὴ διαφυλάξει μέσα σὲ ἐμπόλεμες συνθῆκες.
Στὴ Μαριούπολη, στὴ Χερσῶνα, στὴν Κριμαία, ἐξακολουθοῦν νὰ ὑπάρχουν Ἕλληνες, οἱ ρίζες τῶν ὁποίων ἀνάγονται στὸν 6ο αἰῶνα π.Χ. Σήμερα, περίπου 150.000 Ἕλληνες ζοῦν στὴν εὐρύτερη περιοχή της Μαριούπολης, ἐγκατοικοῦν σὲ 29 ἑλληνικὰ χωριὰ καὶ διατηροῦν τὴ μαριουπολίτικη διάλεκτο ̶ μιὰ ζωντανὴ μαρτυρία τῆς συνέχειας τοῦ ἑλληνισμοῦ στὸν Εὔξεινο Πόντο.
Θὰ θέλαμε νὰ ὑποκλιθοῦμε σὲ αὐτοὺς τοὺς Ἕλληνες. Νὰ τοὺς εὐχαριστήσουμε ποὺ μᾶς κάνουν νὰ νιώθουμε περισσότερο Ἕλληνες, καὶ μάλιστα Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες. Ἡ ἀντοχή τους, ἡ πίστη τους καὶ ἡ ἀγάπη τους γιὰ τὴν πατρώα γῆ καὶ γλῶσσα ἀποτελοῦν πηγὴ ἔμπνευσης γιὰ ὅλους μας.
Ἡ ὑπόσχεσή μας
Μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Στεφάνου δίνουμε τὴν ὑπόσχεση ὅτι θὰ προσευχόμαστε γιὰ αὐτοὺς τοὺς ἀδελφούς μας. Προσευχόμαστε νὰ βροῦν τρόπο νὰ ἐπιβιώσουν, μὲ τὴν εὐγενικὴ κατανόηση τοῦ ρωσικοῦ κράτους, χωρὶς νὰ ὑποστοῦν ἐσωτερικὸ διωγμό. Προσευχόμαστε ἐπίσης νὰ μπορέσουμε, ἐνεργὰ καὶ κοινωνικά, νὰ βροῦμε πολιτικοὺς ποὺ θὰ ἐνεργοποιηθοῦν γιὰ αὐτοὺς τοὺς Ἕλληνες ̶ αὐτοὺς γιὰ τοὺς ὁποίους κανεὶς δὲν μιλᾶ, αὐτοὺς ποὺ ὑποφέρουν ἀθόρυβα στὸν πόλεμο μεταξὺ ὀρθοδόξων ἀδελφῶν.
Ὅπως κάποτε μεριμνοῦσε ὁ Ἅγιος Στέφανος γιὰ τὸ ποίμνιό του στὴ Σουρόζ, ἔτσι κι ἐμεῖς καλούμαστε νὰ δείξουμε τὴ δική μας μέριμνα. Ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου ἀναβιώνει σήμερα ̶ ἕνας Ἕλληνας Ἅγιος στέκει ἐκεῖ καὶ πρεσβεύει γιὰ τὴν εἰρήνευση καὶ τὴ γεφύρωση τῶν ὀρθοδόξων λαῶν. Ἕνας Ἅγιος ποὺ ἑνώνει Ρώσους, Οὐκρανοὺς καὶ Ἕλληνες στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.
Αὐτὸ ἄλλωστε ἔκανε ὁ Ἅγιος Στέφανος ποὺ ἑορτάζουμε σήμερα: ἕνωσε λαοὺς διαφορετικῆς καταγωγῆς ὑπὸ τὴ σκέπη τῆς Ὀρθοδοξίας, βάπτισε τοὺς εἰδωλολάτρες, θεράπευσε τοὺς αἱρετικούς, καὶ στάθηκε ἀκλόνητος στὴν ὑπεράσπιση τῆς πίστης. Ἂς γίνει καὶ γιὰ ἐμᾶς πρότυπο ἑνότητας καὶ ὁμολογίας.
Ἂς θυμόμαστε ὅτι ὁ ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ ἐθνικὴ ταυτότητα, ἀλλὰ μιὰ πνευματικὴ κληρονομιὰ ποὺ ὑπερβαίνει σύνορα καὶ ἐποχές. Οἱ Ἕλληνες τῆς Ἀζοφικῆς μᾶς διδάσκουν ὅτι ἡ πίστη καὶ ἡ γλῶσσα μποροῦν νὰ ἐπιβιώσουν ἀκόμη καὶ στὶς πιὸ δύσκολες συνθῆκες. Ὁ Ἅγιος Στέφανος, ὁ Καππαδόκης ρωμηὸς ποὺ ποίμανε τὴν Κριμαία, παραμένει σύμβολο αὐτῆς τῆς διαχρονικῆς ἑνότητας.
Ταῖς τοῦ Ἁγίου Στεφάνου πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.
† ὁ Θ. Γρ.