Ὁ Πρωτόκλητος Ἀπόστολος καὶ ἡ κλήση πρὸς μετάνοια

Ὁ Ἀπόστολος Ἀνδρέας

Ὁ Ἀνδρέας, ἀδελφὸς τοῦ Σίμωνα Πέτρου, γιὸς τοῦ ἁλιέα Ἰωνᾶ, καταγόταν ἀπὸ τὴ Βηθσαϊδὰ τῆς Γαλιλαίας. Ἀκολούθησε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ πατέρα του. Τὸ ὄνομά του εἶναι ἑλληνικὸ — σημαίνει γενναῖος — καὶ ἦταν σύνηθες μεταξὺ τῶν ἑλληνιζόντων Ἑβραίων τῆς ἐποχῆς. Καὶ τὰ δύο ἀδέλφια εἶχαν πνευματικὲς ἀνησυχίες καὶ εἶχαν ἐνταχθεῖ στὸν κύκλο τῶν μαθητῶν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου.

Ὁ Ἀνδρέας δὲν εἶναι μόνο Πρωτόκλητος, ἀλλὰ καὶ πρῶτος εὐαγγελιστὴς τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος — ἕνας ρεαλιστὴς μὲ ἔντονη αἴσθηση τῆς ἱστορίας καὶ τῆς πραγματικότητας. Ὁ ἑλληνισμὸς ἔγινε ἐξαρχῆς τὸ ὄχημα τοῦ χριστιανισμοῦ στὴν οἰκουμενική του ἀποστολὴ καὶ ὁ Ἀνδρέας ἀναδεικνύεται ὡς ἡ πλέον χαρακτηριστικὴ μορφὴ αὐτῆς τῆς οἰκουμενικῆς προοπτικῆς.

Οἱ ἐκκλησιαστικοὶ συγγραφεῖς ἀναφέρουν ὅτι κήρυξε τὸν Χριστιανισμὸ στὴ Σκυθία, τὴν Ἤπειρο, τὴ Θράκη καὶ τὸ Βυζάντιο, ὅπου ἵδρυσε ἐκκλησία μὲ πρῶτο ἐπίσκοπο τὸν Στάχυ. Συνέχεια αὐτῆς τῆς πρώτης ἐκκλησίας θεωρεῖται τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Ἡ σύγχρονη ποιμαντικὴ

Στὰ χρόνια μας, ἡ Ἐκκλησία βιώνει μία βαθιὰ κρίση ποιμαντικῆς ἀξιοπιστίας. Κληρικοὶ ποὺ φέρουν τὸ ἀξίωμα τῆς ἱερωσύνης ἀποδεικνύονται κατώτεροι τῆς ἀποστολῆς τους: ἀπάτες, προσωπικὸ ὄφελος, ἀδιαφορία γιὰ τὸν πιστὸ λαό. Ἀκόμη χειρότερα, ὁρισμένοι δὲν ὑποστηρίζουν τὰ ἱερὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μας ὅπως τὰ παραλάβαμε ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Πατέρες. Φθάσαμε σὲ σημεῖο νὰ ἐξισώνεται ἡ Ὀρθόδοξη πίστη μὲ τὶς αἱρέσεις, σὰν νὰ εἶναι ὅλα τὸ ἴδιο πρᾶγμα. 

Αὐτὴ ἡ στάση ἔχει διπλὴ συνέπεια: ἀφενὸς ὑπονομεύει τὴ δύναμη καὶ τὴν ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀφετέρου δὲν προσφέρει στοὺς χριστιανοὺς ἕναν λόγο προβληματισμοῦ ἢ ἔστω μία εἰλικρινῆ παραδοχὴ ὅτι κάτι δὲν πάει καλά.

Ἡ ρίζα τοῦ προβλήματος

Τὸ φαινόμενο αὐτὸ — κληρικοὶ σὲ ἐμφανῆ κοινωνικὴ πτώση, μὲ λάθη ὁρατὰ στὸ κοινὸ αἴσθημα — δὲν εἶναι τυχαῖο. Ὁ ἀποκαλυπτικὸς λόγος τοῦ Χριστοῦ «ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας λαλεῖ τὸ στόμα» (Λουκ. 6:45) διδάσκει πὼς μόνο ἂν στὴν καρδιὰ κατοικεῖ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τότε ἀπὸ τὰ λόγια γεννιέται καὶ περισσεύει ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἐξωτερικὴ στάση ἑνὸς ἀνθρώπου — ἡ συμπεριφορὰ ζωῆς καὶ τὸ ποιμαντικὸ ἔργο — ἀποκαλύπτει ἀναπόφευκτα τὸν ἐσωτερικό του κόσμο.

Οἱ κληρικοὶ αὐτοὶ ἔχουν πρῶτα ἐξαπατήσει τὸν ἑαυτό τους μὲ μία ἐπίπλαστη ἀγάπη καὶ ψευδῆ ἑνότητα, ποὺ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν ἀληθινὴ ἀγάπη ὅπως τὴν ὁρίζουν οἱ Πατέρες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς διευκρινίζει: «Πολλοὶ ἔχουν πεῖ πολλὰ γιὰ τὴν ἀγάπη· ἀλλὰ μόνο στοὺς μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ, ἂν τὴν ψάξεις, θὰ τὴ βρεῖς· διότι μόνον αὐτοὶ εἶχαν τὴν ἀληθινὴ Ἀγάπη ὡς διδάσκαλο τῆς ἀγάπης» (Κεφάλαια περὶ ἀγάπης, Δ΄, 100).

Ὅταν κάποιος ἔχει ἤδη ἐξαπατήσει τὸν ἑαυτό του, εἶναι πολὺ πιὸ εὔκολο — μὲ πεῖσμα καὶ ἐπιχειρήματα — νὰ ἐξαπατήσει ἀσυνείδητα καὶ τοὺς ἄλλους, ὁδηγώντας τους σὲ ἐπιζήμιες διαδρομές. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προφήτεψε: «Πονηροὶ δὲ ἄνθρωποι καὶ γόητες προκόψουσιν ἐπὶ τὸ χεῖρον, πλανῶντες καὶ πλανώμενοι» (Β΄ Τιμ. 3:13) — δηλαδὴ οἱ πονηροὶ καὶ οἱ ἀπατεῶνες θὰ προοδεύουν πρὸς τὸ χειρότερο, πλανώντας καὶ πλανώμενοι.

Ἡ ἀλλαγὴ νοῦ

Ἡ λύση δὲν εἶναι ἁπλῶς νὰ προσευχηθοῦμε «νὰ πᾶνε τὰ πράγματα καλύτερα». Ἂν ζητήσουμε κάτι τέτοιο στὴν προσευχή μας, ἐμμέσως πλὴν σαφῶς λέμε στὸν Θεὸ τί νὰ κάνει — θεωρώντας ὅτι Ἐκεῖνος ποὺ θυσιάστηκε γιὰ τὸν ἄνθρωπο δὲν γνωρίζει τὸ καλὸ τῆς ἀνθρωπότητας.

Ἡ ἀληθινὴ λύση εἶναι ἡ μετάνοια — ὄχι ὡς ἁπλῆ συγγνώμη, ἀλλὰ ὡς ἀλλαγὴ νοῦ. Ἡ ἑλληνικὴ λέξη «μετά-νοια» σημαίνει ἀκριβῶς αὐτό: ἀλλαγὴ τοῦ τρόπου σκέψης, μεταστροφὴ ἀπὸ ὅσα καθηλώνουν τὸν ἄνθρωπο στὰ ἴδια λάθη συνεχῶς. Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος διδάσκει ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι «χωνευτήρι τῆς ἁμαρτίας» — ὁ Θεὸς ὅλους τοὺς μεταμορφώνει δι' αὐτῆς.

Ἐὰν ὁ σημερινὸς κληρικὸς — ἀλλὰ καὶ κάθε χριστιανὸς — δὲν ἀσκεῖται ἐν Χριστῷ μὲ μετάνοια καὶ προσευχή, εὔκολα ἐξαπατᾷ πρῶτα τὸν ἑαυτό του καὶ στὴ συνέχεια, μὲ μεγαλύτερη εὐκολία, τοὺς ἄλλους.

Ἡ ἑνότητα ὡς ἀποτέλεσμα

Ἡ ἀγάπη στὸν συνάνθρωπο μὲ πνεῦμα μετανοίας μετατρέπει τὴν καθημερινότητα τοῦ ἀνθρώπου σὲ μία σταυροαναστάσιμη πορεία — μὲ εἰλικρινὲς ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν ἄλλο στὴν πραγματική του ἀνάγκη, ὄχι σὲ τεχνητὲς ἀνάγκες.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος τονίζει ὅτι τὴν τέλεια ἀγάπη εἶναι ἀδύνατο νὰ τὴν ἔχει ὅποιος δὲν ἀγαπᾷ ἐξίσου ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, κατὰ μίμηση τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἀγαπᾷ ἐξίσου ὅλους καὶ θέλει νὰ σωθοῦν.

Ἡ ἑνότητα εἶναι φυσικὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης καὶ ὄχι στόχος. Ὅπως ἡ φωτοσύνθεση παράγει ὀξυγόνο ἀπαραίτητο γιὰ τὴ ζωή, ἔτσι ἡ ἀγάπη ἐν ἀληθείᾳ φέρει τὸ φῶς, καὶ τὸ φῶς παράγει τὴν ἑνότητα — τὸ πνευματικὸ ὀξυγόνο κάθε ὀρθόδοξης ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Ἡ ἀντίστροφη πορεία δέν εἶναι ἐφικτή: ἡ ἑνότητα ἀπὸ ἀταίριαστα ὑλικὰ δὲν παράγει ἀληθινὴ ἀγάπη.

Ἕνα παράδειγμα ἀπὸ τὴ συστημικὴ θεραπεία: ἂν ἕνα ζευγάρι δὲν ἔχει αὐθεντικὴ ἀγάπη ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο, ἡ ὁποιαδήποτε «ἑνότητα» θὰ παραγάγει παιδιὰ μὲ ψυχολογικὰ ἢ ψυχιατρικὰ προβλήματα. Αὐτὰ τὰ παιδιά, ἂν δὲν λάβουν κατάλληλη ὑποστήριξη — πνευματικὴ καὶ ἐπιστημονικὴ — δύσκολα θὰ μπορέσουν νὰ ἀνταποκριθοὺν στὸν ρόλο τοῦ αὐθεντικοῦ γονέα. Τὸ ἴδιο συμβαίνει μὲ κάθε χριστιανὸ ποὺ ἔχει ὑποστεῖ ἐσωτερικὴ πνευματικὴ βλάβη καὶ δὲν μπορεῖ νὰ δεῖ τὰ λάθη ποὺ τὸν καθηλώνουν σὲ ἕναν φαῦλο κύκλο. Τὸ ἴδιο συμβαίνει σὲ κάθε εἴδους ἀγάπη ποὺ προτείνετε σήμερα μὲ τοὺς «θεολογικοὺς διαλόγους ἀγάπης» τοῦ οἰκουμενισμοῦ ποὺ περισσότερο δημιουργοῦν προβλήματα παρὰ ἐπιλύουν. 

Ἡ αἰσιόδοξη κλήση

Ἡ ἐλπίδα παραμένει. Μποροῦμε ἐμεῖς νὰ εἴμαστε πρωταγωνιστές. Μὲ τὴ ζωή μας, μὲ τὴ μετάνοιά μας, μποροῦμε ἐν Χριστῷ νὰ κυριαρχήσουμε σὲ τέτοιο βαθμὸ στὰ πάθη μας — ὅσο καὶ νὰ κυριαρχήσουμε πνευματικὰ ἐπάνω στὴν κτίση.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος διδάσκει: «Ὅποιος ἀγαπᾷ τὸν Θεό, δὲν μπορεῖ νὰ μὴν ἀγαπήσει καὶ κάθε ἄνθρωπο σὰν τὸν ἑαυτό του... χαίρεται μὲ ἀνέκφραστη χαρὰ γιὰ τὴ διόρθωσή τους».

Αὐτὸ ἦταν καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι τὸ ὅπλο μας ὡς Ρωμηῶν: ἡ πνευματικὴ κυριαρχία διὰ τῆς μετανοίας, τῆς προσευχῆς καὶ τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης. Ὁ Ἀπόστολος Ἀνδρέας, ὁ Πρωτόκλητος, μᾶς δείχνει τὸν δρόμο: ἐγκατέλειψε τὰ δίχτυα του καὶ ἀκολούθησε τὸν Χριστό. Ἡ ἴδια πρόσκληση ἀπευθύνεται καὶ σὲ ἐμᾶς σήμερα.

† ὁ Θ. Γρ.