Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος: Ὁ τελώνης ποὺ ἔγινε Ἀπόστολος
Ἀνάμεσα στοὺς τέσσερις Εὐαγγελιστές, ὁ Ματθαῖος κατέχει μία ξεχωριστὴ θέση. Δὲν ἦταν ψαράς, ὅπως ὁ Πέτρος καὶ ὁ Ἰωάννης, οὔτε μορφωμένος γιατρός, ὅπως ὁ Λουκᾶς. Ἦταν τελώνης - ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ περιφρονημένα ἐπαγγέλματα τῆς ἐποχῆς του. Καὶ ὅμως, αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος κλήθηκε νὰ γράψει τὸ πρῶτο βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ νὰ γίνει ἕνας ἀπὸ τοὺς Δώδεκα Ἀποστόλους.
Ὁ Ματθαῖος, γνωστὸς καὶ ὡς Λευὶ (Μάρκ. 2:14, Λουκ. 5:27), καταγόταν πιθανότατα ἀπὸ τὴν Καπερναοὺμ τῆς Γαλιλαίας. Ἐργαζόταν ὡς τελώνης, δηλαδὴ εἰσπράκτορας φόρων γιὰ λογαριασμὸ τῶν Ῥωμαίων κατακτητῶν. Αὐτὸ τὸ ἐπάγγελμα τὸν καθιστοῦσε μισητὸ στὰ μάτια τῶν συμπατριωτῶν του. Οἱ τελῶνες θεωροῦνταν προδότες τοῦ ἔθνους, συνεργάτες τῶν κατακτητῶν καί, συχνά, ἐκμεταλλευτὲς τοῦ λαοῦ. Ἦταν ἀποκλεισμένοι ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωή, ἐξισωμένοι μὲ τοὺς ἁμαρτωλοὺς (Ματθ. 9:10-11, 11:19).
Ἡ ζωὴ τοῦ Ματθαίου ἄλλαξε ῥιζικὰ μία μέρα, ὅταν ὁ Ἰησοῦς, περνώντας ἀπὸ τὸ τελωνεῖο, τὸν κάλεσε μὲ δύο ἁπλὲς λέξεις: «Ἀκολούθει μοι» (Ματθ. 9:9). Ἡ ἀντίδραση τοῦ Ματθαίου ἦταν ἄμεση καὶ ὁλοκληρωτική: «καὶ ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ» - σηκώθηκε καὶ τὸν ἀκολούθησε. Ἐγκατέλειψε τὸ τελωνεῖο, τὰ χρήματα, τὴν ἀσφάλεια τοῦ ἐπαγγέλματός του, καὶ ἀκολούθησε τὸν Χριστό.
Μετὰ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, ὁ Ματθαῖος κήρυξε ἀρχικὰ στὴν Παλαιστίνη καὶ στὴ συνέχεια σὲ ἄλλες περιοχές. Διάφορες πηγὲς ἀναφέρουν τὴν Αἰθιοπία, τὴν Περσία καὶ τὴν Παρθία ὡς τόπους τῆς ἀποστολικῆς του δράσης (Εὐσέβιος Καισαρείας, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Γ´, 24). Ἡ Ἐκκλησία τὸν τιμᾶ ὡς Ἀπόστολο καὶ Εὐαγγελιστὴ στὶς 16 Νοεμβρίου.
Τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιο εἶναι τὸ πρῶτο βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἂν καὶ δὲν εἶναι ἀπαραίτητα τὸ πρῶτο χρονολογικὰ ποὺ γράφτηκε. Οἱ περισσότεροι μελετητὲς τοποθετοῦν τὴ συγγραφή του μεταξὺ 50 καὶ 70 μ.Χ. Σύμφωνα μὲ τὴν ἀρχαία ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, ὁ Ματθαῖος ἔγραψε ἀρχικὰ τὸ Εὐαγγέλιο στὰ ἑβραϊκὰ (ἢ ἀραμαϊκὰ) καὶ στὴ συνέχεια μεταφράστηκε στὰ ἑλληνικὰ (Εὐσέβιος Καισαρείας, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Γ´, 39).
Τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ ἀπευθύνεται κυρίως σὲ Ἰουδαιοχριστιανοὺς - Ἑβραίους δηλαδὴ ποὺ πίστεψαν στὸν Χριστό. Αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ πολλὰ στοιχεῖα: τὶς συνεχεῖς ἀναφορὲς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, τὴ χρήση ἑβραϊκῶν ἐκφράσεων, τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸν Μωσαϊκὸ Νόμο καὶ τὴ σχέση του μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ βασικὸς σκοπὸς τοῦ Ματθαίου εἶναι νὰ ἀποδείξει ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ Μεσσίας ποὺ προανήγγειλαν οἱ προφῆτες. Γι᾽ αὐτὸ ἐπαναλαμβάνει συχνὰ τὴ φράση «ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τοῦ προφήτου» - γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ προφήτης. Παρουσιάζει τὸν Ἰησοῦ ὡς τὸν νέο Μωυσῆ, τὸν Βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ, τὸν Υἱὸ τοῦ Δαβίδ. Τὸ Εὐαγγέλιο περιλαμβάνει πέντε μεγάλες ὁμιλίες τοῦ Κυρίου, μὲ κορυφαία τὴν Ἐπὶ τοῦ Ὄρους Ὁμιλία (κεφ. 5-7), ποὺ ἀποτελεῖ τὸν καταστατικὸ χάρτη τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.
Ἡ ἱστορία τοῦ Ματθαίου εἶναι πρῶτα ἀπ᾽ ὅλα μία ἱστορία μεταστροφῆς. Ἀπὸ συνεργάτης τῶν κατακτητῶν, ἔγινε κήρυκας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἀπὸ ἐκμεταλλευτὴς τοῦ λαοῦ, ἔγινε διάκονος τοῦ Εὐαγγελίου. Αὐτὴ ἡ ἀλλαγὴ δείχνει ὅτι κανένα παρελθὸν δὲν εἶναι ἐμπόδιο γιὰ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστὸς δὲν βλέπει τί ἤμασταν - βλέπει τί μποροῦμε νὰ γίνουμε. Ὅπως εἶπε ὁ ἴδιος: «Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες ἰατροῦ ἀλλ᾽ οἱ κακῶς ἔχοντες... οὐ γὰρ ἦλθον καλέσαι δικαίους ἀλλὰ ἁμαρτωλούς» (Ματθ. 9:12-13).
Ὡς τελώνης, ὁ Ματθαῖος εἶχε ἀναπτύξει συγκεκριμένες δεξιότητες: τήρηση ἀρχείων, ὀργάνωση πληροφοριῶν, γραφή. Αὐτὲς ἀκριβῶς τὶς ἱκανότητες ἀξιοποίησε γιὰ νὰ γράψει τὸ Εὐαγγέλιο. Ὁ Θεὸς δὲν ἀπορρίπτει τὰ χαρίσματά μας - τὰ μεταμορφώνει. Αὐτὸ ποὺ χρησιμοποιούσαμε γιὰ ἐγωιστικοὺς σκοπούς, μπορεῖ νὰ γίνει ἐργαλεῖο γιὰ τὴ δόξα Του, ὅπως λέει καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Εἴτε οὖν ἐσθίετε εἴτε πίνετε εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε» (Α´ Κορ. 10:31).
Στὸ δικό του Εὐαγγέλιο, ὁ Ματθαῖος αὐτοαποκαλεῖται «ὁ τελώνης» (Ματθ. 10:3). Οἱ ἄλλοι Εὐαγγελιστὲς τὸν ἀναφέρουν ἁπλὰ ὡς Ματθαῖο ἢ Λευί, χωρὶς αὐτὸν τὸν χαρακτηρισμό. Ὁ ἴδιος ὅμως ἐπιλέγει νὰ θυμίζει τὸ παρελθόν του. Δὲν τὸ κρύβει, δὲν τὸ ὡραιοποιεῖ. Αὐτὴ ἡ εἰλικρίνεια εἶναι σημάδι ἀληθινῆς μετάνοιας καὶ ταπείνωσης - ἀναγνωρίζει ἀπὸ ποῦ τὸν σήκωσε ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ.
Ἴσως τὸ πιὸ ἐντυπωσιακὸ στοιχεῖο τῆς ἱστορίας τοῦ Ματθαίου εἶναι ἡ ἀμεσότητα τῆς ἀπάντησής του. Ὁ Χριστὸς εἶπε «ἀκολούθησέ με» - καὶ ὁ Ματθαῖος σηκώθηκε ἀμέσως. Δὲν ζήτησε χρόνο νὰ τὸ σκεφτεῖ. Δὲν ἔβαλε προϋποθέσεις. Δὲν εἶπε «περίμενε νὰ τελειώσω τὴ δουλειά μου» ἢ «ἄσε με πρῶτα νὰ τακτοποιήσω τὶς ὑποθέσεις μου». Ἄφησε τὰ πάντα - τὰ χρήματα στὸ τραπέζι, τοὺς πελάτες, τὴν καριέρα του - καὶ ἀκολούθησε.
Αὐτὴ ἡ στάση ἀντιτίθεται στὴ λογικὴ τοῦ κόσμου ποὺ λέει, «πρῶτα σκέψου, ζύγισε, ὑπολόγισε». Ὁ Ματθαῖος ἀναγνώρισε στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ κάτι ποὺ ἄξιζε περισσότερο ἀπὸ ὅλα ὅσα εἶχε. Καὶ ἀνταποκρίθηκε χωρὶς δισταγμό. Ἡ πίστη δὲν εἶναι θέμα λογικῆς ἀνάλυσης - εἶναι θέμα καρδιᾶς ποὺ ἀναγνωρίζει τὴν ἀλήθεια καὶ τὴν ἀκολουθεῖ. Ὅπως εἶπε ὁ Κύριος: «Ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός σου, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία σου» (Ματθ. 6:21).
Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ χριστιανικὴ ζωὴ δὲν εἶναι θέμα καταγωγῆς, κοινωνικῆς θέσης ἢ ἀμόλυντου παρελθόντος. Εἶναι θέμα ἀνταπόκρισης στὸ κάλεσμα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ χρησιμοποιήσει τὸν καθένα μας - μὲ τὰ χαρίσματά μας, τὶς ἀδυναμίες μας, ἀκόμα καὶ τὸ ἁμαρτωλὸ παρελθόν μας - γιὰ νὰ φέρει τὸ φῶς Του στὸν κόσμο.
Ἀλλὰ ὑπάρχει κάτι βαθύτερο στὸ παράδειγμα τοῦ Ματθαίου. Ἡ ἄμεση ἀνταπόκρισή του μᾶς θυμίζει ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν ζητᾶ τέλειους ἀνθρώπους - ζητᾶ διαθέσιμους ἀνθρώπους. Ἀνθρώπους ποὺ ὅταν ἀκοῦν τὴ φωνή Του, δὲν κρύβονται πίσω ἀπὸ δικαιολογίες. Ἀνθρώπους ποὺ εἶναι ἕτοιμοι νὰ ἀφήσουν τὶς ἀσφάλειές τους γιὰ χάρη μιᾶς μεγαλύτερης ἀλήθειας.
Σήμερα, ὁ Χριστὸς συνεχίζει νὰ περνᾶ ἀπὸ τὰ «τελωνεῖα» τῆς ζωῆς μας - τοὺς χώρους ὅπου ἔχουμε ἐγκατασταθεῖ, τὶς συνήθειές μας, τὶς σιγουριές μας - καὶ μᾶς λέει τὸ ἴδιο: «Ἀκολούθησέ με». Ἡ ἐρώτηση εἶναι: Θὰ σηκωθοῦμε κι ἐμεῖς, ὅπως ὁ Ματθαῖος; Θὰ ἀφήσουμε αὐτὸ ποὺ μᾶς κρατᾶ δεμένους, γιὰ νὰ ἀκολουθήσουμε Ἐκεῖνον ποὺ μᾶς ἐλευθερώνει; Ἡ ἀπάντηση σὲ αὐτὴν τὴν ἐρώτηση καθορίζει ὄχι μόνο τὴ σχέση μας μὲ τὸν Θεό, ἀλλὰ καὶ τὸ νόημα ὁλόκληρης τῆς ζωῆς μας.
† ὁ Θ. Γρ.