Ὁ Ἄγιος Μεγαλομάρτυς Εὐστάθιος καί οἱ σύν Αὐτῷ
Ὁ πολύαθλος Ἅγιος Ἰώβ κέρδισε τό ἀμάραντο στεφάνι τῆς ὑπομονῆς. Ἀλλά ὁ δεύτερος Ἰώβ, ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος κέρδισε καί τό ἔνδοξο στεφάνι τοῦ μαρτυρίου. Ἀνήκει δέ στήν ἐπίλεκτη ἐκείνη χορεία τῶν Μεγαλομαρτύρων, οἱ ὁποῖοι ἀναδείχθηκαν «καί ἐν βίῳ περίδοξοι καί ἐν Μάρτυσι ἔνδοξοι».
Πράγματι, ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς πλέον ἐπιφανεῖς καί ἔνδοξους στρατηγούς τοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους καί ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Τραϊανοῦ (98-117 μ.Χ.). Ὀνομαζόταν ἀρχικά Πλακίδας καί καταγόταν ἀπό οἰκογένεια πλούσια καί ἀρχοντική, ἁλλά βυθισμένη στό σκοτάδι τῆς εἰδωλολατρίας. Ἦταν ἔμπειρος στρατηλάτης καί τό ὄνομά του δοξάσθηκε γιά τίς λαμπρές νίκες του στούς Ἰουδαϊκούς πολέμους.
Ἐπίσης ἦταν ὡραῖος στήν ἐμφάνιση, συνετός καί εὐφυής. Καί τό σπουδαιότερο, καθώς ὁ βιογράφος του τονίζει, ἦταν "ἀγαθός ἀνήρ". Ξεχώριζε μέσα στή διεφθαρμένη κοινωνία τῆς κοσμοκράτειρας Ρώμης γιά τίς ἀρετές του καί κυρίως γιά τήν σωφροσύνη καί τήν καλωσύνη του. Ὁ πλοῦτος καί ἡ δόξα δέν στάθηκαν ἱκανά νά τόν παραπλανήσουν στά μονοπάτια τῆς ἁμαρτίας. Νυμφεύθηκε τήν ἐπίσης ἐνάρετη Τατιανή καί ἀπέκτησε δύο γυιούς.
Ἀκόμη ἡ λεπτή καί εὐγενική ψυχή του δοκίμαζε βαθύτατο πόνο μπροστά στήν ἀνθρώπινη δυστυχία. Ἄν καί εἰδωλολάτρης μοίραζε ἁπλόχερα τά πλούτη του στούς πτωχούς καί διάχυε γύρω του τό γλυκύ ἄρωμα τῆς ἀγάπης. Καί μέ τά ἔργα τῆς ἀγάπης, σάν ἄλλος Κορνήλιος τῶν Πράξεων, χωρίς νά γνωρίζει τιμοῦσε τόν Ἀληθινό Θεό. Γι’αὐτό καί ὁ ἑλεήμων Θεός τόν ὁδήγησε, καθώς καί τόν Ἀπόστολο Παῦλο, ἀπό τό σκοτάδι τῆς ἀγνοίας, στό θαυμαστό φῶς τῆς ἀληθινῆς θεογνωσίας. Διότι σύμφωνα μέ τό γραφικό: «ἐν παντί ἔθνει ὁ φοβούμενος τόν Θεόν καί ἐργαζόμενος δικαιοσύνην, δεκτός αὐτῷ ἐστί» (Πράξη ι΄-35).
Κάποια ἡμέρα, λοιπόν, ἐνῶ ὁ στρατηγός Πλακίδας κυνηγοῦσε ὁρμητικά ἕνα ὡραῖο ἐλάφι, ἔκπληκτος ἀντίκρυσε ἀνάμεσα στά κέρατα τοῦ ἐλαφιοῦ ὁλόλαμπρο τόν Τίμιο Σταυρό καί ἐπάνω σ’Αὐτόν τήν θεία μορφή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Συγχρόνως ἄκουσε μία ὑπερκόσμια φωνή, ἡ ὁποία τοῦ εἶπε: «Πλακίδα τί μέ διώκεις; Ἐγώ εἶμαι ὁ Δημιουργός τοῦ Σύμπαντος Κόσμου. Εἶμαι ὁ Σωτήρας τῶν ἀνθρώπων». Καί ἡ φωνή τοῦ Κυρίου στή συνέχεια, ἀφοῦ τόν διαβεβαίωσε ὅτι εὐαρεστήθηκε ἀπό τίς ἐλεημοσύνες του, τόν προέτρεψε νά ἐγκαταλείψει τήν πλάνη τῶν εἰδώλων, νά πιστεύσει σ’Αὐτόν καί νά βαπτισθεῖ μέ ὅλη τήν οἱκογένειά του. Τότε ὁ ἀτρόμητος στρατηγός ἔπεσε ἔντρομος στή γῆ καί γεμᾶτος ἱερό δέος ὁμολόγησε τήν πίστη του στόν Ἀληθινό Θεό. Τό θαῦμα τῆς σωτήριας ἐπιστροφῆς του εἶχε συντελεσθεῖ. Ὁ Μεγάλος Θηρευτής, ἐκείνη τήν στιγμή, τόν συνέλαβε στά δίχτυα τῆς θείας φιλανθρωπίας Του.
Ἀμέσως μετά τό ὅραμα, ὁ στρατηγός Πλακίδας ἔσπευσε ὁλοπρόθυμα νά ἐκτελέσει τήν Θεϊκή ἐντολή. Ἐπέστρεψε στό σπίτι του καί σάν ἄριστος οἰκογενειάρχης φρόντισε νά μεταλαμπαδεύσει τήν πίστη του στά μέλη τῆς οἰκογενείας του. Οἱ λόγοι του εἶχαν ἀπήχηση στήν καρδιά τῆς συζύγου του. Πολύ σύντομα, ὁλόκληρη ἡ οἰκογένεια βαπτίσθηκε καί μετονομάσθηκε: Εὐστάθιος, Θεοπίστη, Ἀγάπιος καί Θεόπιστος.
Ἀπό ἐκείνη τήν ὥρα ἡ εὐλογημένη αὐτή οἰκογένεια ἐντάχθηκε στίς τάξεις τῆς χριστιανικῆς κοινωνίας. Ὁ δέ ἔνδοξος στρατηγός ἔγινε στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ, ἄν καί γνώριζε, τί σήμαινε νά εἶσαι χριστιανός τήν ἐποχή ἐκείνη. Διότι ἀκόμη καί μόνο ὅταν ἀκουγόταν τό ὄνομα "Χριστιανός", προκαλοῦσε ἐκ μέρους τῶν εἰδωλολατρῶν τήν ἔχθρα, τόν διωγμό καί αὐτό τόν θάνατο.
Ὁ Κύριος βέβαια προειδοποίησε τόν δοῦλο Του Εὐστάθιο, πώς θά δοκιμασθεῖ σκληρά ἀπό τόν διάβολο καί θά πάθει, ὅσα ἔπαθε καί ὁ Ἰώβ. Τοῦ ἐπέστησε μάλιστα τήν προσοχή λέγοντάς του μεταξύ τῶν ἄλλων: «Νῦν τῆς πίστεως δειχθήσεται τό ἔργον. Τώρα οὖν μήπως ἐν τῇ καρδία σου λογισμός δυσφημίας ἀναβῇ. Σπούδασον δέ, ἐμέ τῷ Ἀθανάτῳ Βασιλεῖ τήν πίστιν φυλάσσειν». Ὁ Κύριος ἔπειτα τοῦ ὑποσχέθηκε τή βοήθειά Του καί τοῦ ἀνήγγειλε, ὅτι τελικά θά νικήσει στόν ἀγῶνα του. Ὁ δέ Ἅγιος ἀφοῦ ἐμπιστεύθηκε τόν ἑαυτό του στόν Παντοδύναμο, ὑπέκυψε ταπεινά στό θέλημά Του.
Πράγματι, ξέσπασε πολύ σύντομα ἡ καταιγίδα τῶν πειρασμῶν. Ἡ μία θλίψη διαδεχόταν τήν ἄλλη καί ἡ μία δοκιμασία ἀκολουθοῦσε τήν ἄλλη. Ἔτσι, ὁ εὔπορος στρατηγός, μέσα σέ λίγες ἡμέρες, ἔχασε τούς δούλους του, ἔχασε τά ζῶα του καθώς καί ὅλα τά ὑπάρχοντά του καί κατήντησε πάμπτωχος. Καί μολονότι οἱ δοκιμασίες κλυδώνιζαν τό οἰκογενειακό του σκάφος, ἐκεῖνος τίς ἀντιμετώπιζε, γιά χάρη Τοῦ Χριστοῦ, μέ θάρρος καί γενναιότητα.
Ἐκεῖνες μάλιστα τίς ἡμέρες ἔπρεπε νά παρευρεθεῖ μαζί μέ τόν αὐτοκράτορα Τραϊανό σέ μία μεγάλη ἑορτή καί νά προσφέρει θυσία στά εἴδωλα. Ὁ χριστιανός στρατηγός ὅμως προτίμησε νά εἶναι φίλος τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι τοῦ Καίσαρα καί γιά τόν λόγο αὐτό ἀπουσίασε, χωρίς κανείς νά γνωρίζει, ποῦ βρίσκεται.
Ἔπειτα ὁ Ἅγιος, θυσιάζοντας γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ τό στρατιωτικό του ἀξίωμα, ἀποφάσισε μέ τήν σύζυγο καί τά παιδιά του νά μεταναστεύσουν στήν Ἁγία Πόλη Ἱερουσαλήμ, προκειμένου νά ζήσουν μακριά ἀπό τήν εἰδωλολατρική Ρώμη. Ἔτσι καί ἔγινε.
Οἱ συμφορές ὡστόσο συνεχίστηκαν καί στό ταξίδι. Διότι ὅταν ἔφθασαν μέ πλοῖο στό λιμάνι τῆς Αἰγύπτου, ὁ ἀκόλαστος πλοίαρχος, προφασιζόμενος ὅτι ὁ Ἅγιος δέν του κατέβαλε τά ὑπέρογκα ναῦλα πού αὐτός ἀπαιτοῦσε, ἅρπαξε τήν εὐπαρουσίαστη Θεοπίστη καί ἀνοίχθηκε στό πέλαγος. Καταλυπημένος ὁ Ἅγιος, διότι ἔχασε τήν σύντροφο τῆς ζωῆς του, περιπλανιόταν μαζί μέ τά μικρά παιδιά του μέσα στούς δρόμους ἕως ὅτου ἔφθασαν σ’ ἕνα βαθύ καί ὁρμητικό ποτάμι. Μά καί ἐδῶ ἡ πίστη τοῦ Ἁγίου ἐμπρόκειτο νά δοκιμασθεῖ.
Ἔπρεπε νά περάσουν στήν ἀντίπερα ὄχθη. Ὅταν διεπέρασε τό ποτάμι μέ τό ἕνα παιδί του καί ἑπέστρεφε νά πάρει τό δεύτερο, συνέβη κάτι τό φοβερό. Θηρία ἅρπαξαν καί τά δύο παιδιά του καί ἐξαφανίσθηκαν. Ἔτσι, ὁ Ἅγιος ἀπέμεινε ἔρημος καί ὁλομόναχος μέσα στόν κόσμο. Καί ἐνῶ ἄλλοτε ἔπλεε στό πέλαγος τῆς εὐτυχίας, τώρα καταποντίσθηκε στήν ἄβυσσο τῆς δυστυχίας. Πόνος βαθύς καταξέσχισε τήν πατρική καρδιά του καί ξέσπασε σέ γοερούς θρήνους. Σύντομα ὅμως συνῆλθε. Καί καθώς δηλώνει τό ὄνομά του, ἔμεινε σταθερός, βράχος ἀκλόνητος, μπροστά στίς συμφορές. Δέν γόγγυσε, δέν παραπονέθηκε στό Θεό, δέν βλασφήμησε τό Ἅγιο Ὄνομά Του. Ὑπέφερε τά πάντα μέ καρτερία καί μάλιστα εὐχαριστώντας τόν Ὕψιστο. Τόν ἱκέτευσε ὅμως μέσα ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς του νά τοῦ δώσει ὑπομονή νά ἀντέξει μέχρι τό τέλος. Καί ὁ Θεός πού τόν παρακολουθοῦσε μέ τό ἄγρυπνο μάτι Του καί τόν φρουροῦσε μέ τήν ἀγάπη Του, τόν ἐνίσχυσε στήν πίστη. Ἔτσι ὡς ἄλλος Ἰώβ μᾶς ἄφησε τόν ἑαυτό του ζωντανό παράδειγμα ὑπομονῆς καί ἐγκαρτερήσεως στίς θλίψεις.
Ἔπειτα βρῆκε τό κουράγιο καί συνέχισε τήν πορεία του. Ἔφθασε στή Δαμασκό ἤ μᾶλλον στή Βηρυτό, ὅπου χωρίς ν’ ἀποκαλύψει τήν ταυτότητά του ἐργάσθηκε ἀρχικά ὡς ἐργάτης καί ἀργότερα ὡς ἀμπελοφύλακας. Ἐκεῖ ἐπί δεκαπέντε ἔτη ἔζησε μέ αὐταπάρνησι καί ἁπλότητα, χωρίς ἀσφαλῶς νά γνωρίζει, τί ἀπέγινε ἡ οἰκογένειά του. Ἔφθασε δέ σέ ὕψη ἀρετῆς καί ἀπέκτησε βαθιά ταπείνωση. Φιλόσοφος κατά τόν νοῦν ἀπέβλεπε μόνο στά μελλοντικά καί αἰώνια ἀγαθά. Ἔνοιωθε τό Θεό νά εἶναι πάντοτε μαζί του, βέβαιος ὅτι ὁ Θεός τόν ὑποστηρίζει μέ τόν ἰσχυρό βραχίονα Του. Καί ὅπως τό χρυσάφι δέν τό βλάπτει ἡ φωτιά τῆς καμίνου, ὅμοια καί τόν μιμητή τοῦ Ἰώβ, τόν πολύαθλο Ἅγιο Εὐστάθιο ὄχι μόνο ἡ θλίψη δέν τόν ζημίωσε ἀλλ’ ἀπεναντίας τόν λάμπρυνε περισσότερο.
Ὁ Θεός ὅμως ποτέ δέν ἐπιτρέπει, νά δοκιμασθεῖ ὁ ἄνθρωπος πάνω ἀπό τίς δυνάμεις του. Βλέποντας τήν ὑπομονή του δέν καθυστέρησε ἄλλο νά τόν ἐπαναφέρει στήν ὁδό τῆς εὐτυχίας καί τῆς λύτρωσης. Ἐκείνη τήν ἐποχή ἐχθροί εἰσέβαλαν ἀπό τόν Δούναβη στό Ρωμαϊκό κράτος. Στήν κρίσιμη ἐκείνη κατάσταση ὁ αὐτοκράτορας Τραϊανός θυμήθηκε τόν στρατηγό Πλακίδα, ἐφ’ ὅσον καί ὅλοι οἱ στρατιῶτες ἐκεῖνον ζητοῦσαν. Χωρίς χρονοτριβή, βασιλικοί ἀπεσταλμένοι ἄρχισαν νά τόν ἀναζητοῦν παντοῦ. Τελικά, μετά ἀπό περιπετειώδεις ἀναζητήσεις δύο στρατιῶτες τοῦ Ἁγίου ἔφθασαν στή Βηρυτό, ὅπου ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος τούς φιλοξένησε.
Ἐκεῖνοι συγκινημένοι ἀναγνώρισαν τόν στρατηγό τους καί τοῦ ἀνήγγειλαν τήν μεγάλη πρόσκληση. Ἔπειτα ὁ αὐτοκράτορας τίμησε τόν Ἅγιο μεγαλόπρεπα καί τόν ἀνεκήρυξε στρατηλάτη. Ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος ὡς ἀρχηγός πλέον τῶν στρατευμάτων κατόρθωσε νά κατατροπώσει γιά μιά ἀκόμη φορά τούς ἐχθρούς τοῦ κράτους.
Ὡστόσο, σάν ἐπιβράβευση τῆς ἰώβειας ὑπομονῆς του ὁ μακάριος Εὐστάθιος ἀξιώθηκε, κατά τήν διάρκεια τῆς ἐκστρατείας, νά ἀναγνωρίσει τά δύο παιδιά του μεταξύ τῶν νεοσυλέκτων στρατιωτῶν καί νά συναντήσει πάλι τήν σύζυγό του. Νά λάβει δέ τελικά τό στεφάνι τοῦ μαρτυρίου.
Μετά λοιπόν τό ἐπιτυχές τέλος τῶν ἐπιχειρήσεων, ὁ Ἅγιος ἐπέστρεψε θριαμβευτικά στή Ρώμη. Ἐκεῖ ὁ νέος αὐτοκράτορας, ὁ Ἀνδριανός (117-138 μ.Χ.) τοῦ πρότεινε νά προσφέρει εὐχαριστήρια θυσία στούς Θεούς, τόσο γιά τήν λαμπρή νίκη τού ὅσο καί γιά τήν εὕρεση τῆς οἰκογενειάς του. Ἀλλ’ ὁ ἀφοσιωμένος ὀπαδός τοῦ Χριστοῦ, γεμάτος ἡρωϊκό μεγαλεῖο, ἀρνήθηκε νά θυσιάσει στά εἴδωλα. Ἀποκρίθηκε, μάλιστα ὅτι ὡς Χριστιανός μόνον εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν ὀφείλει εὐχαριστίες. Ἡ θαρραλέα αὐτή ὁμολογία ἐξόργισε τόν αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος πρόσταξε νά ρίξουν τόν Ἅγιο καί ὅλη τήν οἰκογένειά του στά θηρία. Ἐπειδή ὅμως παρέμειναν ἀβλαβεῖς, τελικά ἔκλεισαν καί τούς τέσσερεις σ’ ἕνα πυρακτωμένο βόδι.
Μέ τόν τρόπο αὐτό μία ὁλόκληρη οἰκογένεια προσφέρθηκε ὡς ὁλοκαύτωμα στόν Ἀληθινό Θεό. Καί οἱ μέν ψυχές τῶν Ἁγίων πέταξαν στά οὐράνια γιά νά λάβουν τά φωτοστέφανα τοῦ μαρτυρίου. Τά δέ ἱερά σώματά τους, τά ὁποῖα ἔμειναν ἀνέγγιχτα, οἱ Χριστιανοί τά ἐνεταφίασαν μέ τιμές. Ἦταν τότε Σεπτέμβριος τοῦ 126 μ.Χ.
Ὁ ἱερός ὑμνογράφος ἀμήχανος μπροστά στό μεγαλεῖο τῶν κατορθωμάτων του ἀπευθύνεται στόν Ἅγιο καί ψάλλει: «Ἀδαμάντινε τήν ψυχήν, πῶς σε κατ’ ἀξίαν ἐπαινέσωμεν; ἀνεδείχθης πιστός ἐν βίῳ, ἀκράδαντος ἐν πειρασμοῖς καί ἐν ἀθλήσει νικηφόρος!».
Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρα Εὐσταθίου καί τῆς οἰκογενείας του τήν 20η Σεπτεμβρίου.
Βιβλιογραφία:
1. Migne, P.G., Τόμος 105ος Νικήτα Βυζαντίου τά εὑρισκόμενα πάντα, σελ.375-418.
2. Ὁ Μέγας Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας: Βίκτωρος Ματθαίου Τόμος Θ΄, Ἔκδοσις Β΄, Ἀθῆναι 1963, σελ. 444-457.
3. Οἱ Μεγαλομάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας μας: Ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος. Ἔκδοση Α΄, Ἱεράς Καλύβης "Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου" Νέα Σκήτη, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2008, σελ. 208-223.
4. Θρησκευτική Ἐφημερίς "ΖΩΗ". Ἔτος 1951, ἀριθμός φύλ. 1769, Ἔτος 1951, ἀριθμός φύλ. 1770.
5. Θεοδώρου Σ. Τσιμπρικίδη: "Ὁ βίος τοῦ Ἁγίου Εὐσταθίου, τῆς συζύγου του Θεοπίστης καί τῶν υἱῶν αὐτοῦ Ἀγαπίου καί Θεοπίστου" Ἔκδοση 1η, Καβάλα 1994.
6. Π. Βασιλείου Ρούσσου Α.Α.: Βίοι τῶν Ἁγίων Δυτικῆς καί Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Σεπτέμβριος. Ἐν Ἀθήναις Καθολική Ἔκδοσις 1948, σελ. 146-147.
7. Ἐπ. Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου: Ἀπ’ ὅλα τά ἐπαγγέλματα "Στρατηγός Ἅγιος". Ἔκδοσις "ΣΤΑΥΡΟΣ", Ἀθῆναι 1980.
8. Ἀρχιμ. Χαραλάμπους Δ. Βασιλοπούλου: Ὁ Ἅγιος Εὐστάθιος. Ἀθῆναι 1985.